İşitme Testleri(Odyometrik Ölcüm, BAEP=Beyin Sapı Odyosu, Otoakustik Emisyom

        İşitme kaybının tipi ve derecesi belirlenen işitme kayıplı çocuğa, medikal ve cerrahi tedavi imkanı yoksa uygun işitme cihazı adaptasyonu yapılmalıdır. Çocuklarda işitme cihazı kullanma ihtiyacı işitme kaybının başladığı seviyede ortaya çıkar.

        Hafîf ve orta derecede işitme kaybı bulunan çocuklar bile, işitme kayıpları nedeni ile sınıftaki ve diğer ortamlardaki konuşmaların tümünü takip etmedikleri için başarısız duruma düşerler. Hafif ve orta derecede kaybı olan çocuklar uygun bir işitme cihazı kullanmaya başladıktan sonra, işitme cihazı sayesinde konuşma seslerini eksiksiz duyma ve takip etme becerisi kazanırlar. Ancak, ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan çocuklar işitme cihazı kullansalar da bütün konuşma seslerini duyma imkanına sahip değillerdir. Bu nedenle sadece işitme cihazı kullanımı bu çocukların konuşmayı anlama ve ifade etme becerilerinin gelişimi için yeterli değildir.

        İşitme  cihazları  mevcut  işitme kaybının  göre tayin  edilen amplifikatörlerdir. Sesi yükseltme dışında konuşmanın anlaşılırlığını artırma gibi bir fonksiyonları yoktur. Bu nedenle cihaz yardımı ile sağlanan işitsel duyumların lisan gelişimine, özellikle konuşma yeteneğine yardımcı olabilmesi için bu tür çocukların kesinlikle özel eğitime ihtiyacı vardır. İşitme cihazı kullanmaya başlayan çocuk, mümkün olan en erken dönemde işitme kaybının tipi ve derecesine göre seçilecek bir özel eğitim programına dahil edilmelidir.

        İki tür işitme cihazı kullanılmaktadır:

             1. Kişisel işitme cihazları (personal hearing aids)

             2. İşitmeye yardımcı sistemler (hearing aid systems)

        1. Kişisel işitme cihazları:

        Çocuğun gereksinimine göre ayarlanmalıdır. Klasik işitme cihazlarının en büyük dezavantajı, bu cihazlar ile konuşma sesleri ve istenmeyen fon gürültüsü (background noise) ayırımının yapılamamasıdır. Bu nedenle fon gürültüsü konuşma seslerini maskelemektedir. Buna sistemin sinyal/gürültü oranı denir. Öte yandan tavan, duvar ve odadaki eşyalar nedeni ile oluşan ses yansımaları, nispeten daha güçlü olan sesli harflerin sebat etmesini sağlamakta ve buna karşın konuşmadaki asıl bilgiyi sağlayan ve daha düşük güçte olan sessiz harflerin maskelenmesine neden olmaktadır.

        İşitme cihazında söz konusu edilen sinyal/gürültü oranı; ses kaynağı ve alıcı arasındaki mesafe ile ilişkilidir. Örneğin sınıftaki gürültü nedeniyle öğretmenden uzak oturan çocukta fon gürültüsü nedeniyle öğretmen sesi maskelenir. Bu sorunun üstesinden gelmek için yardımcı işitme sesleri geliştirilmiştir.

        2. Yardımcı işitme cihazları:

        Spesifik zor dinleme koşullarında (konferans salonları, tiyatrolar…) işitme kayıplı kimselere yardımcı olur. Bu koşulların çoğunda ses kaynağı dinleyiciden uzakta yer almaktadır. Ses sinyalinin yüksekliği dinleyici ile ses kaynağı arasındaki uzaklık öncekinin 2 katına çıktıkça 6 dB kadar daha azalır. Bu, sinyal/gürültü oranında düşüşe neden olur. Yardımcı işitme cihazları normal bir sinyal/gürültü oranının idame edilmesini sağlarlar.

·       Speech trainer: İşitme engelli çocuk ile öğretmen arasındaki direkt bağlantıdır. Öğretmenin kullandığı bir mikrofon şiddet ve frekans ayırımının yapılabildiği bir yükselticiye bağlıdır. Bu yükselticiden çıkan sesler bir kulaklık yardımıyla çocuğa iletilir. Mesafeler kısaldığı için sinyal/gürültü oranı düşüktür ve sesin kalitesi korunarak çok fazla yükseltilmesi mümkün olur. İleri derece işitme kaybı olanların kısa dönemli yoğun konuşma ve lisan eğitimleri için yararlıdır.

·       Grup işitme cihazları: Aynı prensiple çalışmaktadır. Burada birkaç öğrenci, öğretmen birbirine bağlıdır. Her çocuk kendi yükselticisi ile şiddet ve frekans ayarlamaları yapabilir.

·       Radyo sistemleri: Bu sistemde FM (frequency modulated) radyo dalgaları kullanılarak, sesin kalitesi bozulmadan çocuğun geniş bir alanda hareket etmesi mümkündür. Öğretmen ya da ebeveyn mikrofon ve verici kullanır; çocuğa ise alıcı takılır ve sesler doğrudan çocuğun kulağına iletilir.

·       Enfraruj işitme cihazı sistemleri: Vericiden çıkan FM radyo sinyalleri duvarları geçerek geniş bir alana yayılırlar. Komşu bölgelerde aynı frekansta cihaz kullananlarda sorunlara yol açabilirler. Bu nedenle enfraruj sistemler geliştirilmiştir. Bu sistemler kullanıldığı odada sınırlı kalır.

·       Loop sistemi: Elektromanyetik dalgalar kullanılır. Vericiden çıkan sesler yükseltilir ve odayı çepeçevre saran elektromanyetik halkaya ya da çocuğun boynuna sarılı halkaya iletilir.

ÇOCUKTA İŞİTME CİHAZI SEÇİMİ İLE İLGİLİ SORUNLAR

        2 ana sorun mevcuttur.

             a) Çocuğun işitme kaybının dercesi ile ilgili veriler kısıtlıdır.

             b) Küçük çocuklar hangi sistemin ya da cihazın daha verimli olduğunu ifade edemezler.

        İşitme eşiğinin tayini için standart free-field distraksiyon yöntemi ile değişik frekanslardaki eşikler kullanılarak eşikler hakkında fikir sahibi olunabilir. Daha küçük çocuklarda ERA yapılabilir. Bu yöntemle alçak frekanslarda ölçüm yapmak güçtür.

        Cihaz seçiminde iki yöntemden yararlanılabilir.

        1. Ampirik metod: Çocukta sıra ile çeşitli cihazlar denenir. Ancak küçük çocuklar hangi cihazlardan yarar gördüklerini söyleyemezler.

        2. Teorik metod: Çocuğun değişik frekanslardaki işitme eşikleri, en rahat ettiği ses şiddeti ve diskriminasyon skorları gibi parametreler kullanılarak, bu kriterlere uygun cihaz seçilir.

Alçak ve orta frekanslardaki işitme normal olmadığı müddetçe her iki kulağa işitme cihazı takılır.

        Binaural cihaz kullanma avantajları:

             1. Ses kaynağının daha iyi lokalize edilmesi.

             2. Fon gürültüsüne karşı daha iyi işitme

             3. Sesin daha fazla yükseltilmesi (binaural summation effect)

        İŞİTME CİHAZI TİPLERİ

             · Cep tipi

             · Gözlük tipi

             · Kulak arkası tip

             · Kulak içi tip

             · Kanal içi tip

       VİBROTAKTİL İŞİTME CİHAZLARI

       Bu cihazlarda kulaklık /alıcı kısmı küçük bir vibratör ile değiştirilmiştir. Amacı; ileri derece işitme kaybı olan kişilerde işitme uyarımı yerine kutanöz uyarımın kullanılmasıdır. 1920 yılına kadar uzanan tarihçesine rağmen pratikte yaygın kullanım alanı bulamamıştır. Vibrotaktil stimülasyondan fayda gören kişilerin, koklear implanttan da fayda görebileceği, bu kişilerin sensorial entegrasyon becerilerinin fazla olduğu bildirilmiştir. Koklear implantların kullanılamadığı durumlarda alteranatif bir yöntem olarak önerilmektedir.

       KOKLEAR İMPLANTLAR

       Mekanik ses enerjisini algılayıp akustik siniri uyararak elektriksel enerjiye çeviren elektronik aygıtlardır. Normal kişilerde bu görevi üstlenen iç kulak tüylü hücrelerinin fonksiyon görmediği durumlarda kullanılır.

Koklear implant için hasta seçiminde şu kriterler göz önüne alınır:

       - 2 yaşından büyük olma

       - Bilateral, derin sensorial işitme kaybı olması

       - Uygun amplifikasyonda işitme cihazını en az 6 ay kullanmış ve fayda görmemiş olma

       - Mental ve fizik sağlığının iyi olması

       - İyi motive olması

Koklear implant için bazı kontrendikasyonlar vardır:

       * Akustik sinir veya merkezi işitme yollarına bağlı işitme kaybı

       * Aktif orta kulak enfeksiyonu

       * Elektrot yerleştirilmesine engel olan koklear ossifikasyon

       * Koklear gelişimin olmaması

       * Timpan zarın perfore olması.