DENGE SISTEMI FIZYOLOJISI:

    Denge uzay içindeki oryantasyonun teminidir. Normal pöstur ve hareketin saglanmasinda üç önemli sistem vardir.

 

Bunlar:

1-Vestibüler sitem
2-Vizüel sistem (göz ve göz kaslari)
3-Proprioseptif sistem
 

    Denge bu üç sistemin saglikli çalismasi ile saglanir. Bu sistemlerin herhangi birinin fonksiyon görmemesi veya anormal reaksiyon göstermesi halinde denge bozulur. Eger bu sistemlerden ikisi fonksiyon görmezse denge tamamen kaybedilir. End-organin ciddi problemlerinde tek sistem tutulsa da kontrol tamamen kaybedilir. Semisirküler kanallar anguler akselerasyon ve otolit organlar statik ya da lineer akselerasiyona duyarlidirlar. Endolenfin hareketi ile kupula hareket edecektir. Silyalarin bükülmesi ile tüylü hücrelerde mekanik impuls elektrokimyasal impulsa dönüsecektir. Nöronlar yoluyla merkeze intikal ettirecektir. Bu hücrelere gelen impuls ampullopedal veya ampullofugaldir. Ampullopedal sekilde tüylü hücrelere gelen impuls ampullaya dogrudur ve sinirde eksitasyona yol açacaktir. Ampullofugal sekilde tüylü hücrelere gelen impuls ampullanin karsi yönüne dogrudur ve sinirde inhibisyona yol açacaktir. Kafa statik ise her iki taraftan merkeze intikal eden impuls aynidir. Basin anguler akselerasyonu ile bir taraf semisirküler kanalda endolenf hareketi ampullopedal diger tarafta ise ampullofugaldir. Bu durumda bir tarafta beyne giden dalga frekansi artacaktir. Karsi tarafta ise düsecektir. Bu imbalans beyinde dönme olarak tanimlanacaktir.

 

 

VESTİBÜLER SİSTEM ANATOMİ VE  FİZYOLOJİSİ:

 

    Vestibüler sistemin end organlarını kabaca üç semisirküler kanal ve iki otolitik organ olarak belirtebiliriz. İç kulağın membranöz vestibuler kısmı, birbirine doksan derece açı yapan posterior, lateral ve superior yarım daire kanallarından oluşur. Ayrıca utriculus ve sacculus adı verilen iki otolitik organ da eşlik eder. Utriculus ve sacculus nöroepiteli, macula adı verilen özel bir bölgede bulunur. Macula içinde kalsiyum karbonat bulunduran düzensiz ve karmaşık bir otolitik zar içerir. Utriculus lineer hızlanmaya hassas iken otolitik zar, yerçekimine göreceli hareket değişikliklerini farkeder. Üç kanal, her düzlemde açısal hızlanmayı algılayacak şekilde doksanar derecelik açılarla yerleşmişlerdir. Kafanın dönüş ivmesini hissederler. Membranöz duktuslar içerisinde ampulla adı verilen mekanik uyarıları elektrik uyarılara dönüştüren nöroepiteli barındıran genişlemiş kısımlar vardır.

 

    Ampulla içerisinde crista, uzun eksenine dik açılarla olacak şekilde desteklenir. Bu yay şeklindeki organ vestibuler aparattan nöral mesajların oluşumunu sağlayan mekanik olarak hassas tüy hücrelerini destekler. Crista üzerinde ampulla boyunca uzanan cupula adı verilen jel benzeri bir maddebulunur. Bu yelken benzeri yapı, harekete karşı mükemmel hassasiyet gösterir.

 

    Tüy hücreleri iki farklı anatomik tiptirler. Tip-1 tüy hücreleri kadeh şeklinde iken tip-2 hücreler ise düğme benzeri uzantıya sahiptir.Her iki tip tüy hücreleri içlerinde gömülü sayısız sterosilia içerirler. Yanyana sterosiller içinde en uzun olanı kinosildir.Tüy hücresinin sitoplazması ile temasta olan kinosil yarı esnektir ve polarizasyonun yönünün nihai belirleyicisidir.

    Vestibuler aparatın ampullası içindeki tüy hücrelerinden bazal bir uyarı iletimi olduğu iyi bilinmektedir. Kinosil sterosillerden uzaklaştıkça bazal uyarı artar. Tamtersine kinosil sterosillere yaklaştıkça bazal uyarı azalır. Böylece lateral yarımdaire kanalında utriculusa yönelik endolenfatik akım, bazal uyarıyı arttıracak şekilde, kinosilin sterosillerden uzaklaşmasını sağlar. Tersine utriculustan uzaklaşan endolenfatik akım kinosilin sterosillere yaklaşmasını sağlar ve bazal uyarıyı azaltır. Vertikal kanallarda kinosillerin ve sterosillerin yerleşimlerinden dolayı, utriculustan uzaklaşan endolenfatik akım bazal uyarıyı arttırır, utriculusa yönelik akım ise bazal uyarıyı azaltır.

_______________________________________________________________

    Buna göre semisirküler kanallar        birbirleriyle dik açı yaparlar ve uzayın üç planında bulunurlar. Rotasyonda dinamik dengeden sorumludur.

_______________________________________________________________

    Vestibüler saçlı hücreler kupula altında lokalizedir. Otolitik organlar utrikulus ve sakkulustur. Lineer akselerasyonda dengenin korunmasında görev alırlar. Makula isimli alanlarında otolitleri içerirler. Baş hareketleriyle ilgili statik dengeden sorumludur.

_______________________________________________________________

    İki tip vestibüler sensör hücre tanımlanmıştır. Tip 1, ampullalar, makula utrikuli ve makula sakkuli gibi apikal bölgelerde sınırlıdır. Tip 2 daha yaygın olarak bulunur.

    Kanlanmaları anterior inferior cerebellar arterdendir. Üç dala ayrılır. kokleaya giden koklear dal, sakkulus, utrikulusun bir bölümü ve post. Semisirküler kanalı besleyen vestibulokoklear dal ve utrikulusun büyük bölümü, lat. Ve ant.semisirküler kanalları besleyen vestibüler dal.

_______________________________________________________________

    Vestibüler sistem yerçekimi uyarılarına karşı reseptör, lineer ve açılı hareketler için sensördür. Görme, servikal kasların derin duyuları, mekanoreseptörler, serebellum ortak çalışarak dengenin sürekliliğini sağlar. Vestibüler end organlardan gelen uyarılar dördüncü ventrikül tabanında yerleşmiş olan dört ana çekirdeğe gelir, kabaca bahsedecek olursak buradan talamus üzerinden temporopariyetal kortekse dağılırlar.